Radar morski działa na zasadzie emitowania z anteny krótkich impulsów fal radiowych o wysokiej częstotliwości. Fale te rozchodzą się na zewnątrz we wszystkich kierunkach, a kiedy napotykają obiekt, taki jak inny statek lub ląd, odbijają się z powrotem w kierunku anteny radaru. System radarowy wykrywa te odbite sygnały, mierzy czas potrzebny na ich powrót i oblicza odległość do obiektu na podstawie prędkości światła. Analizując siłę zwróconego sygnału i opóźnienie, systemy radarowe mogą również określić rozmiar, kształt i ruch wykrytych obiektów.
Informacje te są wyświetlane na ekranie jako wizualna reprezentacja otaczającego obszaru, umożliwiając marynarzom monitorowanie otoczenia i podejmowanie świadomych decyzji w celu zapewnienia bezpiecznej nawigacji.
Zasada działania radaru na statkach opiera się na transmisji i odbiorze fal elektromagnetycznych. Systemy radarowe na statkach zazwyczaj działają w zakresie częstotliwości mikrofalowych, często około 9 GHz lub wyższych.
Kiedy antena radaru emituje impulsy fal radiowych, fale te przemieszczają się przez atmosferę i odbijają się od obiektów znajdujących się w ich zasięgu. Analizując opóźnienie i przesunięcie Dopplera (zmianę częstotliwości) sygnałów zwrotnych, systemy radarowe mogą określić odległość, kierunek i prędkość pobliskich obiektów względem statku.
Ta funkcja pozwala nawigatorom zachować świadomość sytuacyjną, unikać kolizji i bezpiecznie nawigować w różnych warunkach środowiskowych.
Radar morski jest na ogół bardzo dokładny w pomiarach odległości do pobliskich obiektów, zwykle z dokładnością do kilku metrów. Jednakże na dokładność mogą mieć wpływ takie czynniki, jak jakość sprzętu radarowego, warunki środowiskowe (takie jak deszcz lub natężenie ruchu w morzu) oraz umiejętności operatora radaru w interpretacji wyświetlanych informacji.
Nowoczesne systemy radarowe wykorzystują zaawansowane techniki przetwarzania sygnałów, aby złagodzić te czynniki i poprawić dokładność, zapewniając niezawodne działanie do celów nawigacyjnych.
Radary morskie obracają się głównie w celu uzyskania 360-stopniowego pokrycia otoczenia wokół statku. Ruch obrotowy anteny radaru pozwala na emisję impulsów fal radiowych we wszystkich kierunkach, skanując horyzont i wykrywając obiekty w zasięgu radaru.
To ciągłe skanowanie zapewnia marynarzom ciągły wgląd w otoczenie, co pozwala im monitorować potencjalne zagrożenia, śledzić ruchy innych statków i bezpiecznie poruszać się po zatłoczonych wodach lub w niesprzyjających warunkach pogodowych. Ruch obrotowy anteny radaru jest zsynchronizowany z pracą radaru i jest niezbędny do zapewnienia ciągłego i dokładnego monitorowania otoczenia statku podczas nawigacji.