GPR (Ground Penetrating Radar) wordt veel gebruikt in de archeologie vanwege zijn niet-destructieve en niet-invasieve mogelijkheden bij ondergrondse verkenning. De belangrijkste toepassing ervan ligt in de detectie van begraven structuren, artefacten en geologische kenmerken zonder de archeologische vindplaats te verstoren. De GPR zendt hoogfrequente radiogolven de grond in, die tegen verschillende materialen weerkaatsen en terugkeren naar het oppervlak, waar ze worden opgenomen.
Archeologen analyseren vervolgens deze radarreflecties om ondergrondse kenmerken zoals muren, funderingen, graven en zelfs veranderingen in de bodemsamenstelling in kaart te brengen. Deze methode helpt archeologen bij het afbakenen van opgravingsgebieden en het effectiever plannen van opgravingen, waarbij de integriteit van de locatie behouden blijft en verborgen historische informatie wordt blootgelegd.
GPR wordt in de archeologie voor verschillende doeleinden gebruikt.
Een belangrijk gebruik is bij de beoordeling en planning van locaties, waarbij GPR-onderzoeken archeologen helpen veelbelovende gebieden voor opgravingen te identificeren op basis van ondergrondse afwijkingen. Het wordt ook gebruikt voor het in kaart brengen en documenteren van archeologische vindplaatsen, waarbij gedetailleerde beelden van ondergrondse structuren en kenmerken worden verkregen. Het vermogen van GPR om kleinschalige kenmerken, zoals graven of aardewerkfragmenten, te detecteren, vergroot de bruikbaarheid ervan bij archeologisch onderzoek.
Bovendien helpt GPR bij het monitoren en behouden van locaties door potentiële bedreigingen te identificeren, zoals erosie of ongeoorloofde opgravingen, waardoor de inspanningen voor natuurbehoud worden ondersteund. Over het geheel genomen draagt GPR aanzienlijk bij aan het verbeteren van archeologisch onderzoek door een niet-invasieve manier van onderzoek en ontdekking te bieden.
Toepassingen van GPR reiken verder dan archeologie en bestrijken verschillende gebieden.
Een belangrijk gebied is de civiele techniek, waar GPR wordt gebruikt om de toestand van het wegdek te beoordelen, ondergrondse leidingen op te sporen en holtes of sinkholes te identificeren. Bij milieustudies helpt GPR bij het in kaart brengen van geologische formaties, het monitoren van grondwaterstanden en het bestuderen van de permafrostdynamiek. In de bouwsector helpt GPR bij het lokaliseren van wapeningsstaven en het beoordelen van de integriteit van betonconstructies.
Bovendien vindt GPR toepassingen in forensisch onderzoek, waarbij het helpt bij het lokaliseren van begraven bewijsmateriaal of clandestiene graven. De veelzijdigheid ervan in verschillende disciplines benadrukt de waarde ervan als een niet-destructief beeldvormingsinstrument voor ondergrondse verkenning en analyse.
Teledetectie speelt een cruciale rol in de archeologie door vanaf een afstand een breed perspectief te bieden op archeologische vindplaatsen en landschappen.
Satellietbeelden, luchtfotografie en lidar (lichtdetectie en bereik) zijn veelgebruikte teledetectietechnologieën die in de archeologie worden gebruikt. Satellietbeelden helpen archeologen potentiële locaties te identificeren op basis van landgebruikspatronen, vegetatie-afwijkingen of geologische kenmerken die op begraven structuren kunnen duiden. Luchtfotografie levert beelden met een hoge resolutie op die subtiele oppervlaktekenmerken onthullen die niet zichtbaar zijn vanaf de grond, wat helpt bij het detecteren en in kaart brengen van locaties.
Lidar, dat laserpulsen gebruikt om gedetailleerde 3D-kaarten van het terrein te maken, helpt archeologen verborgen structuren zoals oude wegen of stedelijke lay-outs onder dichte begroeiing bloot te leggen.
Dankzij teledetectie kunnen archeologen effectief grootschalige onderzoeken uitvoeren en weloverwogen beslissingen nemen over waar ze zich bij het grondonderzoek op moeten richten.
Geofysica draagt aanzienlijk bij aan de archeologie door niet-invasieve methoden te bieden voor het verkennen van ondergrondse kenmerken en het begrijpen van de onderliggende geologische context van archeologische vindplaatsen. Technieken zoals beeldvorming met elektrische weerstand, magnetometrie en seismisch onderzoek worden vaak gebruikt in de archeologische geofysica.
Beeldvorming met elektrische weerstand helpt bij het in kaart brengen van variaties in de grondweerstand, die op verborgen structuren of verstoringen kunnen duiden. Magnetometrie detecteert variaties in het magnetische veld van de aarde, veroorzaakt door verborgen artefacten of kenmerken in magnetische materialen. Seismisch onderzoek maakt gebruik van geluidsgolven om ondergrondse lagen in beeld te brengen en geologische structuren te identificeren die mogelijk archeologische overblijfselen bevatten.
Door geofysische gegevens te integreren met archeologisch bewijsmateriaal kunnen onderzoekers uitgebreide modellen van oude landschappen en nederzettingen creëren, waardoor ons begrip van menselijke activiteiten en omgevingen uit het verleden wordt verbeterd.