De zeeradar werkt volgens het principe van het uitzenden van korte pulsen van hoogfrequente radiogolven vanuit een antenne. Deze golven bewegen zich in alle richtingen naar buiten en wanneer ze een object tegenkomen, zoals een ander schip of een landmassa, reflecteren ze terug naar de radarantenne. Het radarsysteem detecteert deze gereflecteerde signalen, meet hoe lang het duurt voordat ze terugkeren en berekent de afstand tot het object op basis van de lichtsnelheid.
Door de sterkte van het geretourneerde signaal en de vertraging te analyseren, kunnen radarsystemen ook de grootte, vorm en beweging van gedetecteerde objecten bepalen. Deze informatie wordt op een scherm weergegeven als een visuele weergave van de omgeving, waardoor zeevarenden hun omgeving in de gaten kunnen houden en weloverwogen beslissingen kunnen nemen om een veilige navigatie te garanderen.
Het principe van radar in schepen draait om het uitzenden en ontvangen van elektromagnetische golven.
Radarsystemen op schepen werken doorgaans in het microgolffrequentiebereik, vaak rond de 9 GHz of hoger. Wanneer de radarantenne pulsen van radiogolven uitzendt, reizen deze golven door de atmosfeer en reflecteren ze op objecten binnen hun bereik. Door de vertraging en Dopplerverschuiving (verandering in frequentie) van retoursignalen te analyseren, kunnen radarsystemen de afstand, richting en snelheid van nabijgelegen objecten ten opzichte van het schip bepalen.
Dankzij deze mogelijkheid kunnen navigators het situationele bewustzijn behouden, botsingen vermijden en veilig navigeren in verschillende omgevingsomstandigheden.
Zeeradar is over het algemeen zeer nauwkeurig in het leveren van afstandsmetingen tot nabijgelegen objecten, meestal met een nauwkeurigheid van enkele meters. De nauwkeurigheid kan echter worden beïnvloed door factoren zoals de kwaliteit van de radarapparatuur, omgevingsomstandigheden (zoals regen of opstoppingen op zee) en de vaardigheid van de radaroperator bij het interpreteren van de weergegeven informatie.
Moderne radarsystemen bevatten geavanceerde signaalverwerkingstechnieken om deze factoren te verzachten en de nauwkeurigheid te verbeteren, waardoor betrouwbare prestaties voor navigatiedoeleinden worden gegarandeerd.
Zeeradars roteren voornamelijk om 360 graden dekking van de omgeving rond het schip te krijgen. Door de roterende beweging van de radarantenne kan deze pulsen van radiogolven in alle richtingen uitzenden, de horizon scannen en objecten binnen het radarbereik detecteren.
Deze continue scan zorgt ervoor dat zeelieden te allen tijde een uitgebreid zicht hebben op hun omgeving, waardoor ze potentiële gevaren kunnen monitoren, de bewegingen van andere schepen kunnen volgen en veilig kunnen navigeren in verstopte wateren of ongunstige weersomstandigheden. De roterende beweging van de radarantenne is gesynchroniseerd met de werking van de radar en is essentieel voor het continu en nauwkeurig monitoren van de omgeving van het schip tijdens de navigatie.